Citaat van de maand

Maar men leest de kranten zoals men liefheeft, met een blinddoek voor de ogen. Men doet geen po­ging de feiten te begrijpen. Men luistert naar de sussende uitspra­ken van de hoofdredacteur zoals men luistert naar de uitspraken van zijn maîtresse. Men is een goede verliezer omdat men geen verliezer denkt te zijn maar overwinnaar.
Marcel Proust: De tijd hervonden

Eerdere citaten

De eerste hulp van het ziekenhuis was ’s avonds in het weekend bijzonder populair, ook zo vroeg al, de vaart kwam erin. Er waren ambulances, politiewagens, arrestantenbusjes. De donkere romp rees boven de koplampen op, de inzittenden haastten zich naar de klapdeuren.
De glazen deuren gingen razendsnel open, naar binnen zwiepend om de snelle doorgang voor brancards te bespoedigen. Sommigen van ons groepje kenden die deuren wel. De eerste keer dat ik erdoorheen kwam was ik bewusteloos, in mijn deken. Nu had de snelle, voortstuwende beweging een specifieke betekenis voor me. Ik wist niet precies wat die was. Het geboortekanaal? De poorten van de dood? Het zou fijn zijn als ik de betekenis kon gissen, maar er was weinig tijd voor ijdel speculeren. Het tempo was te hoog.

Bette Howland – Paviljoen 3

Er werd gezegd dat ze verliefd was geweest op een man en dat deze onbeantwoorde liefde haar karakter had verzuurd; maar dat kon gewoon niet waar zijn want deze dame was zuur van nature. _…..
De veronderstelling dat tante Carolina verliefd was geweest kon alleen te berde worden gebracht door mensen die liefde verwarren met ontstekingen aan de lever.
Pío Baroja – De dolende dame (1908)

God zei: er zij pijn. En er was poëzie. Op den duur.
Ian McEwan, Notendop

Het eerste wat me van het ziekenhuis opviel was het stoffige reclamespandoek aan de gevel met in zwarte blokletters: HET BESTE VAN HET LAND. Ik betaalde de taxichauffeur en liep naar de ingang. De nationale nummer één op het gebied van hechtingen, stond er. Waarom kwam de naam me dan niet bekend voor? Ik nam de draaideur en kwam binnen in een oubollig ingerichte receptie met weinig licht, waar foto’s van verminkte handen en voeten aan de muur hingen. Ik weerstond de impuls weg te kijken en nam de afbeeldingen in me op. Anders, dacht ik, zouden ze in mijn geheugen enger zijn dan ze werkelijk waren. Ik had het mis. Hoe aandachtiger ik de foto’s bestudeerde, des te pijnlijker bleken de taferelen die waren afgebeeld. Huiverig liet ik mijn blik naar rechts glijden, waar foto’s van dezelfde handen en voeten hingen, maar nu met aangenaaide vingers en tenen op de plekken waar ze zojuist ontbraken. Het verschil in huidskleur en textuur was een duidelijk memento aan de operatie.
Han Kang. Ik zeg geen vaarwel

Plotseling kwam me een uitspraak in gedachten die ik, toen ik nog student was, eens ergens heb gelezen, misschien bij Stendhal, en die ik toen heb overgeschreven in een van mijn schriften omdat ik het erg diepzinnig vond: ‘De mens went overal aan, behalve aan geluk en aan rust.’ In wezen drukken deze woorden hetzelfde uit als de overpeinzing van de medicus: ‘Een gezond mens is een zieke die het van zichzelf niet weet.’
Georges Simenon, Grote Bob

Daarna kwam men over goed en slecht verteerbare gerechten te spreken. Uiteraard werd naar de mening van de dokter gevraagd. Hij had een sceptische kijk op de dingen, als een man die de wetenschap tot op de bodem kent, en toch duldde hij niet de geringste tegenspraak.
Gustave Flaubert, Bouvard en Pécuchet

Onze on­derwijzers zouden in onze slachthuizen moeten lesgeven. Niet uit boeken zouden ze moeten voorlezen, maar met knotsen zwaaien, hakbijlen laten neerkomen, met messen snijden … Het lesonderwijs dient met behulp van darmen plaats te vinden, niet met behulp van nutteloze regels op boekpagina’s … Het woord “nectar” dient al vroeg voor het woord “bloed” verruild te wor­den … Ziet u,’ zei de schilder, ‘het slachthuis is het enige essen­tieel filosofische schoollokaal. Het slachthuis is het schoollokaal en de collegezaal. De enige wijsheid is slachthuiswijsheid! De enige waarheid is slachthuiswaarheid!
Thomas Bernhard, Vorst

Toen Kien de waskar de kamer uit reed, hoorde hij een ongewoon luid ‘al op?’ Wat had dat mens zo hard te roepen, in alle vroegte, terwijl hij nog bijna sliep? Goed, hij had haar een boek beloofd. Het enige waarvoor ze in aanmerking kwam, was een roman. Van romans werd overigens geen enkele geest vet. Het genot dat ze mogelijk verschaffen, wordt duur betaald: ze ondermijnen de beste karakters. Men leert zich erdoor in de geest van andere mensen verplaatsen. Zo krijgt men de smaak voor steeds iets anders te pakken. Iemands eigen geest lost zich op in die van de figuren die hem bevallen. Ieder standpunt wordt begrijpelijk. Gewillig geeft men zich over aan het najagen van andermans doelwit en verliest men zijn eigen doelwit uit het oog. Romans zijn wiggen welke iemand die toneel speelt met zijn pen in de gesloten persoonlijkheid van zijn lezer drijft. Hoe beter hij de grootte van de wig en de kracht van de weerstand daartegen berekent, hoe gespletener hij de geest van zijn slachtoffer achterlaat. Romans zouden van staatswege verboden moeten zijn.
Elias Canetti, Het martyrium

De meeste psychologische interpretaties zijn niets anders dan literair proza.
Alfred Döblin – De twee vriendinnen en hun gifmoord.

Hij gaf drie kwartier aan zijn patiënten en als in deze exacte wetenschap, die te maken heeft met dat waar we tenslotte niets van weten — het zenuwstelsel, het menselijk brein – een dokter zijn gevoel voor proportie verliest, faalt hij als dokter. We verlangen gezondheid, en gezondheid is gevoel voor pro­portie dus als er een man in zijn spreekkamer komt en zegt dat hij Christus is (een veel voorkomende waanvoorstelling) en een boodschap heeft, zoals ze meestal hebben en dreigen, wat ze dikwijls doen, zelfmoord te plegen, dan roep je je gevoel voor proportie te hulp; schrijft bedrust voor; rust in eenzaam­heid; stilte en rust; rust, zonder vrienden, zonder boeken, zonder berichten; zes maanden rust; totdat een man die toen hij kwam honderd pond woog,
vertrekt met een gewicht van honderdzestig.
Virginia Woolf: Mrs Dalloway

Ik ben al op zo’n leeftijd en er bovendien zo aan toe dat ik voor het slapen altijd goed mijn voeten hoor te wassen voor het geval de ambulance me ’s Nachts moet komen halen.
Olga Tokarczuk – Jaag je ploeg over de botten van de doden

Dit land (VS) haatte lijden. Het had dat ontologisch afgewezen, stond het alleen toe als persoonlijke pech die onmiddellijk verholpen moest worden. De jonge, lijden afwijzende natie had hele scholen uitgewerkt: filosofische, psychologische en medische, die maar een opdracht hadden: de mens tot elke prijs voor lijden te behoeden. Dat idee paste moeilijk in Fima’s Russische hersens. Het land dat hem had voortgebracht hield van lijden en waardeerde het, had er zelfs zijn voedsel van gemaakt; met lijden groeiden ze op, werden ze volwassen, werden ze wijs … En ook Fima’s joodse bloed, dat duizenden jaren lang door een filter van lijden was gegaan, droeg als het ware een vitale stof in zich die zonder lijden teloorging. Wanneer dat slag mensen van lijden gevrijwaard blijft, verliest het vaste grond onder de voeten …
Ljoedmila Oelitskaja: Een vrolijke begrafenis (1999)

Ze noemden het goede nieuws altijd goed nieuws, maar vonden voor het slechte nieuws altijd andere namen. Dokter Blork zei altijd dat ze op weg naar herstel een kleine omweg hadden gemaakt of op een lichte teleurstelling waren gestuit. Af en toe, wanneer het werkelijk de verkeerde kant op ging, gaf hij toe dat iets weliswaar geen slecht nieuws was, maar ook geen erg goed nieuws. Het was een ongewone ervaring om elke ochtend gespannen te wachten op het nieuws van de dag en het af te lezen – van strookjes papier die ze kreeg met de onderzoeksresultaten van de vorige dag, en van de gezichten van de mensen die het nieuws kwamen brengen, aan de toon van hun stem en de vaagheden waarin ze uitblonken, de woorden die ze niet gebruikten en de dingen die ze niet zeiden.
Chris Adrian: Midzomernacht

27.07.2023
Zoals je je jaren slecht kan voelen
futloos, vaag, flets,
Zodat je bijna blij bent als de dokter zegt
‘de lever’ – want nu héb je tenminste iets:
zo is poëzie
Geen oplossing
Maar namen hebben voor het niets.
Herman de Coninck

29.06.2023
De artsen lijken niet na te denken over de zorgvuldigheid waarmee de wereld van de gekken is samengesteld. Een wereld die ze zelf ter discussie denken te stellen, maar dat doen ze natuurlijk niet. De psychiater scheert langs de randen van de waanzin zoals een priester met de zonde doet. Geblokkeerd door de deur van zijn eigen mandaat. Verbeten bestudeert hij een werkelijkheid waar hij geen wijs uit kan. Terra incognita.
Cormac McCarthy: Stella Maris

29.05.2023
Ze nam een handvol van het bruine zeewier en maakte er een plat, vochtig kompres van. Dit legde ze op de gezwollen schouder van de baby. Deze remedie was zo goed als elke andere en vermoedelijk beter dan die van de dokter, maar het geneesmiddel miste zijn gezag omdat het eenvoudig was en niets kostte.
John Steinbeck: De parel

27.03.2023
Een beetje eitwit, een beetje suiker, wat aritmie van het hart, verhindert niet dat het leven normaal doorgaat voor degeen die het niet eens merkt bij zichzelf, terwijl de arts er het voorteken van rampen in ziet.
Marcel Proust: Sodom en Gomorra 3

01.03.2023
Terwijl de dagen door uw vingers glippen vergeet u steeds meer. Uw vreselijke kinderjaren tijdens de oorlog. Al die mooie tuinen in Kyoto. De geur van regen in april. Wat u zoeven hebt ontbeten. Tarwepap, saucijsjes en geroosterd brood. Het auto-ongeluk drieënveertig jaar geleden, waarbij uw lievelingsneef, Roy, omkwam. U vergeet de dag waarop u uw man leerde kennen. Ik wist zeker dat hij binnen een week weer vertrokken zou zijn. De volmaakte baby die u zo vurig wilde. Het beschadigde kind dat u ervoor in de plaats kreeg. Al die baantjes die u dag in dag uit, jaar in jaar uit, in het zwembad hebt getrokken. U vergeet woorden. Fiets. Vis. Steen. Voor de kleur van gras. Klinkt als schoen. En met elke verdwenen herinnering voelt u zich lichter. Binnenkort bent u compleet leeg, een vacuüm. En voor het eerst van uw leven zult u vrij zijn. U zult de toestand hebben bereikt waarnaar mindfulmediteerders over de hele wereld streven. U zult compleet ‘in het nu’ zijn.
Julie Otsuka: De zwemmers

29.01.2023
Het punt is, Rosa, besloot hij, dat verhalen de basale vorm zijn van ons begrip en inzicht. De architectuur ervan. Zon­der verhalen zou de wereld uiteenvallen in betekenisloze onderdelen. Het is ons vermogen om verhalen te vertellen dat de wereld bijeenhoudt. Met dank aan onze verbeeldings­kracht spinnen we iets uit niets. Er was eens.
Sander Kollaard: Uit het leven van een hond

27.11.2022
……. zoals er grote chirurgen zijn die wanneer de feitelijke gegevens van twee ziektegevallen hetzelfde zijn toch voelen, aan een kleinigheid, mis­schien op grond van hun ervaring, maar geïnterpreteerd, dat ze in het ene geval dit en in het andere geval dat moeten doen, dat het in het ene geval beter is om te opereren en in het andere om het na te laten?
Marcel Proust: De kant van Guermantes 1

22.05.2022
Vier maanden en een paar stukgeslagen dagen na mijn eenenvijftigste verjaardag moest ik naar het ziekenhuis. Noodsituatie. Nog altijd ben ik daar verbaasd over en telkens opnieuw – drie, vier keer per dag- voel ik de schrik, word ik kwaad dat wat er is gebeurd, met mij is gebeurd en dat ik het niet zomaar heb verzonnen of gelezen. Ik zou de diagnose graag geheimhouden. Niet eens zozeer voor anderen, maar vooral voor mijzelf. Ze heeft iets wreeds en ik deins ervoor terug het beestje bij zijn naam te noemen, want de precieze benaming klinkt als een – getrokken zwaard dat niet lang treuzelt en de beelden die ze oproept zijn vreselijk. Natuurlijk wist ik dat een levensdraad op elk moment kan afbreken. Maar toch wil ik vertellen hoe het is als je de vanzelfsprekendheid van je bestaan van het ene op het andere ogenblik kwijt bent. Dat je zojuist nog dat was en nu dit moet zijn.
Joachim Meyerhoff: Hamsters in je hersenen

20.04.2022
In de priester zowel als in de krankzinnigenarts zit altijd iets van de rechter van instructie.
Marcel Proust: De kant van Guermantes 2

06.03.2022
Gezond was ze niet. Ze had symptomen verzameld zoals je kas­tanjes of eikels verzamelt die op je hoofd vallen en die je in je zak steekt en vergeet. Duizelingen, ademnood, blauwzucht, beklemming, hartkloppingen.
Martin Kluger: Henri, Henriëtta

18.01.2022
Alsof ik door deze dingen te vergeten mijn leven misgelopen en verloren was. We leven immers met het gevoel nauw en zonder onderbreking in verbinding te staan met ons verleden en dagelijks verder te spinnen aan de onafgebroken draad van ons leven. Het verlies van dat gevoel zou ondraaglijk zijn. Maar het strookt niet met de waarheid: ons leven is één lange, kronkelige aaneenschakeling van drijvende eilanden der herinnering die omspoeld worden door het vergeten, we springen van het ene eiland naar het andere, heen en terug, en we zijn virtuozen in het verdoezelen van de hiaten in de verhalen die ons en de anderen op een zo alomvattende en creatieve manier doen geloven dat we de vaste grond van de onafgebroken herinnering onder onze voeten hebben.’
Pascal Mercier: Het gewicht van de woorden

14.12.2021
Jemma had van sommige arts-assistenten en specialisten gehoord dat ze hun hele coschap nodig hadden gehad om te leren de zieke van de niet-zieke kinderen te onderscheiden. De rest kon je allemaal opzoeken, zeiden ze. Het lastige was te weten wanneer je moest ingrijpen; ze hadden haar te verstaan gegeven dat de ziekste kinderen vaak het meest verraderlijk zijn: ze glippen onder de ziektedetectoren van hun dokters door, gedragen zich volkomen normaal en zijn dan ineens dood.
Chris Adrian: Het kinderziekenhuis

16.11.2021
Je denkt dat het jou nooit zal gebeuren, dat het jou niet kán gebeuren, dat jij de enige op de wereld bent die geen van deze dingen ooit zal gebeuren, en dan beginnen ze je, een voor een, allemaal te gebeuren, net zoals ze ieder ander gebeuren. Het is een onloochenbaar feit dat je niet jong meer bent. Over precies een maand word je vierenzestig, en hoewel dat niet overdreven oud is, niet wat iemand als een ver gevorderde leeftijd zou beschouwen, denk je onwillekeurig toch aan al die anderen die nooit zo ver hebben kunnen komen als jij. Dat is maar één voorbeeld van de verschillende dingen die nooit konden gebeuren, maar wel degelijk zijn gebeurd.
Paul Auster: Winterlogboek

15.10.2021
Het denken over ziekte! De verbeelding van de zieke te kalmeren opdat hij tenminste niet, zoals tot nog toe, nog meer te lijden heeft door het denken over zijn ziekte dan door de aandoening zelf – dat zou naar mijn mening al heel wat zijn. Het zou grote winst betekenen!
Friedrich Nietzsche: Morgenrood

13.09.2021
Een dokter, net als ieder ander die vakmatig met mensen omgaat kan geen wetenschapper zijn; hij is of een ambachtsman, zoals de chirurg, of zoals de arts en de psycholoog, een kunstenaar.
WH Auden

19.08.2021
…… want wie is er nou gelukkig in deze wereld, er ontbreekt toch altijd wel iets, gezondheid, geld, maar het leven strompelt door de dagen heen, krakkemikkig, maar het loopt
António Lobo Antunes: Voor wie in het donker op mij wacht

15.07.2021
Elke ziekte heeft iets wezensvreemds, voelt als een inva­sie, als machtsverlies, en dat blijkt ook uit de manier waar­op we erover praten. Niemand zegt ‘Ik ben kanker’ of ‘Ik ben kankerachtig’, ook al is er geen sprake van een binnen­dringend virus of van bacteriën; het zijn de cellen van het li­chaam zelf die op hol zijn geslagen. Je hébt kanker. Bij neu­rologische en psychiatrische aandoeningen ligt het anders, want die vallen vaak de bron aan van wat je als je zelf be­schouwt. ‘Hij is epilepticus’ klinkt ons niet vreemd in de oren. In de psychiatrische kliniek zeggen de patiënten vaak: ‘Ik ben manisch-depressief of: ‘Ik ben schizofreen.’ In deze zinnen vallen de ziekte en het zelf volledig samen.
Siri Hustvedt: Een geschiedenis van mijn zenuwen.

22.06.2021
Dat werd algemeen gezien als een functie van grote literatuur: tegengif voor lijden door de uitbeelding van ons gemeenschappelijke lot.
Philip Roth: Les in anatomie

19.05.2021
Wie aan kanker sterft, sterft aan een hysterische overdaad aan leven.
Sander Kollaard: Stadium IV

19.04.2021
De ziel, die vinden de chirurgen nooit, hoe diep ze ook snijden. En daarom geloven ze niet aan de ziel. (…) Ach de ziel, zegt hij goedmoedig, als spreekt hij over een troeteldiertje, die nemen we echt wel serieus hoor. (…) Het komt er uit: de ziel als stoorfactor. Dat moet je niet onderschatten. (…) Bij u waren het alleen de bacteriën.
Christa Wolf: Leibhaftig

13.03.2021
Ziekten waarvoor een geneesmiddel is gevonden worden niet meer dan ziekten; degene die we nog niet begrijpen worden metaforische dragers van alles wat we vrezen of verafschuwen.
Michael Ignatieff, Scar Tissue

10.02.2021
“Privézaken gaan hier voor het algemeen belang. De belas­tinginspecteur, een knul van net in de twintig die ons contro­leert, zegt: ‘O, goed dat u dokter bent, ik moet eigenlijk net re­gelen dat ik niet in dienst hoef … Snapt u?’
Wie zou dat niet snappen? ‘Bij wijze van uitzondering’ is hier een vertrouwde uitdrukking, iedereen is van elkaar afhan­kelijk. Moskou gelooft niet in tranen, zeggen ze, maar bij ons is dat het enige waar we in geloven. Als het nodig is doen we het. Bij wijze van uitzondering, natuurlijk.”
Maxim Osipov: De wereld is niet stuk te krijgen

05.01.2021
En tot slot wordt de beschrijving van ziekte in de literatuur door taalarmoe­de belemmerd. De Engelse taal, die zowel de gedachten van Hamiet als het drama van Lear kan uitdrukken, heeft geen woorden voor rillingen en hoofdpijn. De taal is één kant op gegroeid. Het eerste het beste verliefde school­meisje heeft Shakespeare of Keats om het woord voor haar te doen; maar laat iemand met een ziekte onder de leden aan de dokter zijn hoofdpijn beschrijven en de taal loopt meteen vast. Er ligt niets voor hem klaar. Hij moet zelf woorden verzinnen, en in zijn ene hand zijn pijn en in zijn andere een klompje pure klank (zoals de inwoners van Babel in den beginne misschien hebben gedaan) zó samenknijpen, dat er uiteindelijk een splinternieuw woord uit komt rollen.
Virginia Woolf: Over ziek zijn

02.12.2020
Ziekte is de arts naar wie het best wordt geluisterd: aan goedwillendheid, aan kennis  worden alleen beloften gedaan; pijn wordt gehoorzaamd.
Marcel Proust: Sodom en Gomorra 1

01.11.2020
En hij wist dat inderdaad een huisdokter heel wat kleine diensten kan bewijzen, zoals bijvoorbeeld voorschrijven dat je geen verdriet moet hebben.
Marcel Proust: Sodom en Gomorra 2

05.10.2020
Er bestaat geen beroep op de wereld of het heeft zijn eigen humor. Tot mijn spijt is die van de artsen het grofst van allemaal. De nabijheid van het lijden van anderen geeft aanleiding tot een soort grappen dat eerder wreed is dan werkelijk geestig. Het begint als een afweer tegen verschrikkingen, maar het verwordt al gauw tot een gewoonte.
Andrew Miller: Heelmeester pijn

14.09.2020
Want de geneeskunde een compendium zijnde van de suc­cessieve en tegenstrijdige vergissingen van de geneesheren, maak je met de besten van hen aan je bed te roepen grote kans een waarheid af te smeken die een paar jaar later onjuist zal worden bevonden. Zodat in de geneeskunde geloven een supreme dwaas­heid zou zijn, ware het niet dat er niet in geloven nog dwazer zou zijn, want uit die opeenhoping van vergissingen zijn ten leste enkele waarheden opgemaakt.
Marcel Proust: De kant van Guermantes 1